Centrum nadzoru wizyjnego (CNW) stanowi serce i zarazem warunek sine qua non każdego dobrze zorganizowanego systemu monitoringu wizyjnego. Od jego właściwej organizacji i współdziałania międzyinstytucjonalnego zależy skuteczność i efektywność pracy operatorów monitoringu. Co więcej, współczesne CNW zaczynają wykraczać poza swoje pierwotne przeznaczenie i coraz częściej zaczynają pełnić funkcję swoistych centrów bezpieczeństwa.

Wymagania lokalowe
Wielkość pomieszczenia powinna umożliwiać swobodne pomieszczenie potrzebnego wyposażenia oraz zapewnić komfortowe warunki pracy całemu personelowi. Zaleca się, by CNW zostało podzielone na kilka funkcjonalnych części:

• salę operacyjną,
• salę spotkań,
• pokój obsługi,
• serwerownię,
• magazyn,
• pomieszczenie kierownika,
• pomieszczenia socjalne.

W równym stopniu istotne będą kształt i wysokość pomieszczeń. CNW powinno być pozbawione niepotrzebnych załamań czy filarów, które mogłyby ograniczać widoczność oraz wzajemny kontakt pomiędzy operatorami. Niewielka wysokość pomieszczeń to między innymi problemy ze zbyt szybkim nagrzewaniem się tychże pomieszczeń, w szczególności biorąc pod uwagę jak wiele zainstalowanych tam urządzeń wydziela ogromne ilości ciepła.

W trosce o komfort i warunki pracy centrum nadzoru wizyjnego powinno posiadać okna. Monitory należy zamontować w takim miejscu, by ich położenie względem okien zapobiegało oślepianiu. Warto również pamiętać o wyposażeniu okien w rolety/żaluzje, które pozwolą regulować ilość naturalnego światła wpadającego do pomieszczeń oraz ograniczą wgląd do z zewnątrz przez osoby nieupoważnione.

CNW warto dostosować do potrzeb osób poruszających się na wózkach. Dobrze, by istniały techniczne możliwości rozbudowy pomieszczeń, gdyby taka potrzeba zaistniała w przyszłości.

Zabezpieczenie fizyczne i techniczne
Organizacja pracy CNW powinna zapewniać bezpieczeństwo mienia i osób tam pracujących, a także gwarantować, że żadna niepowołana osoba nie będzie miała dostępu do kluczowych pomieszczeń takich jak sala operacyjna czy serwerownia. Wejścia do tych pomieszczeń powinny być chronione przez system kontroli dostępu (SKD) oraz system sygnalizacji włamania i napadu (SSWIN). Rozkład pomieszczeń i ciągi komunikacyjne powinny być tak zaprojektowane, by osoby trzecie nie miały wglądu do sali operacyjnej.

W trosce o komfort pracy operatorów oraz eliminację czynników rozpraszających ich uwagę należy ograniczyć wchodzenie i wychodzenie do sali operacyjne. Z tego właśnie względu, o czym już wcześniej wspomniano, w CNW wydzielone powinny zostać: sala spotkań i pokój obsługi. W tym drugim pomieszczeniu mogą być przyjmowani przedstawiciele instytucji, którzy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa mogą przeglądać zarejestrowane materiały, np. funkcjonariusze operacyjni Policji.

Warunki środowiskowe
Warunki, w jakich pracują operatorzy monitoringu, mogą mieć ogromny wpływ na skuteczność i efektywność całego systemu monitoringu wizyjnego. Oczywistym przecież jest, że brak odpowiedniego komfortu może powodować nadmierne zmęczenie i zarazem osłabienie percepcji. W pomieszczeniach centrum nadzoru wizyjnego zalecanym jest światło rozproszone, które w przeciwieństwie do światła punktowego, nie jest tak męczące dla oczu. Jednocześnie powinno zapewnić się możliwość regulacji natężenia oświetlenia, jak również zapewnić dodatkowe oświetlenie stanowiskowe, przydatne w czasie wykonywania czynności biurowych. Niewłaściwe oświetlenie pomieszczeń może nawet prowadzić do sytuacji, gdy operator nie zauważy ważnego incydentu lub rozpozna szczegóły w sposób nieprawidłowy.

Ze względu na ilość zgromadzonego sprzętu elektronicznego i urządzeń elektrycznych niezbędne są również odpowiednio wydajne systemy wentylacyjne oraz systemy regulacji temperatury. O tym jak ważne jest zapewnienie dopływu świeżego powietrza i dostosowanie temperatury do potrzeb temperatury wiedzą na pewno te osoby, którym przyszło pracować w letnie upały w pomieszczeniach niewyposażonych lub posiadających niesprawną klimatyzację. Warto również pamiętać o tym, że w wielu nowoczesnych budynkach temperatura pomieszczeń regulowana jest centralnie, a zaplanowane harmonogramy zakładają często nocne obniżenie temperatury.

Stanowiska pracy
Oprócz warunków środowiskowych niebagatelny wpływ na komfort i efektywności pracy operatorów monitoringu wizyjnego będą miały również warunki stanowiska pacy. Wystarczająca ilość miejsca to warunek konieczny do właściwej organizacji stanowiska pracy. Wymagania ergonomii pracy nakazują, by całe wyposażenie techniczne oraz potrzebna dokumentacja znajdywały się w zasięgu ręki operatora, tak by nie musiał on niepotrzebnie się przemieszczać.

Należy pamiętać, że oprócz komputera, monitorów, panelu sterującego, klawiatury i środków łączności, operator musi mieć do swojej dyspozycji różnego rodzaju instrukcje, procedury, dzienniki, notatniki i inne materiały pomocnicze. Miejsca powinno być też na tyle dużo, by operatorzy niezależnie od swej budowy ciała mieli wygodne pozycje i zapewnioną swobodę ruchów.

Jeżeli chodzi o fotele to jest to jeden z tych elementów wyposażenia, na którym naprawdę nie warto oszczędzać. Ergonomiczne i dostosowane do pracy przy monitorach ekranowych fotele operatorskie zapewniają komfortowe warunki pracy nawet przez wiele godzin i redukują uczucie zmęczenia mięśni. Wykończenie powierzchni blatu biurka powinno być wykonane z antypoślizgowego i matowego materiału nieodbijającego światła.

Monitory ekranowe
Na efektywność pracy operatorów monitoringu wizyjnego wpływ ma przede wszystkim ilość, położenie oraz wielkość monitorów, na których wyświetlane są obrazy pochodzące z kamer. Wykorzystywane w centrum nadzoru wizyjnego możemy podzielić na dwa rodzaje: monitory ogólne i monitory szczegółowe.

Pierwsze z nich służą do prezentowania ogólnego oglądu sytuacji i zazwyczaj znajdują się w pewnej odległości od operatora. Często połączone ze sobą monitory ogólne tworzą wspólnie ścianę wizyjną.

Druga kategoria, monitory szczegółowe, wykorzystywane przez operatorów w celu bardzo dokładnej oceny obrazów. One natomiast powinny być zamontowane bezpośrednio przy stanowisku, w odległości 0,5 m – 1,5 m od operatora, tak by mógł swobodnie obserwować obrazy bez konieczności zmiany swojej pozycji czy nadmiernych ruchów szyi.

Generalną zasadą jest, że monitory powinny być umieszczone w taki sposób, by wspomagały pracę operatora i zwiększały prawdopodobieństwo zaobserwowania istotnych zdarzeń.

Jeżeli chodzi o monitory szczegółowe dobrym ustawieniem jest między innymi układ 2 x 2. Oczywiście, trzeba pamiętać, by ustawienie monitorów mogło być dostosowywane do indywidualnych potrzeb operatorów. Niespełnienie podstawowych zasad ergonomii może mieć negatywny wpływ na efektywność pracy i powodować poważne dolegliwości zdrowotne, co w konsekwencji może doprowadzić do licznych absencji pośród zatrudnianego personelu.

Organizacja pracy
Jednocześnie warto podkreślić, że realizacja celów stawianych przed systemem monitoringu wizyjnego może być znacznie utrudniona, jeżeli na jednego operatora będzie przypadać zbyt duża liczba wyświetlanych obrazów. Jak się okazuje jest to czynnik kluczowy.

Niektóre standardy podają, że 16 obrazów, to maksymalna liczba, jaką operator może skutecznie nadzorować. Zarazem podkreśla się, że w sytuacji kiedy zadaniem operatora jest identyfikacja szczegółów w zmieniającej się przestrzeni, to liczba obrazów wyświetlanych na jednym monitorze nie powinna przekraczać 4. Większa ilość kamer przypadających na jednego operatora powoduje systematyczny spadek jego efektywności. Oczywiście, w zależności od celu obserwacji, rodzaju miejsca, statyczności obrazów czy też częstotliwości incydentów, optymalna ilość kamer przypadająca na jednego operatora może być inna.

Efektywność systemu monitoringu wizyjnego jest również zależna od czasu, przez jaki operatorzy obserwują obrazy. Zaleca się, by operatorzy robili częstsze, a krótsze przerwy, które są o wiele bardziej korzystne i pozwalają lepiej radzić sobie ze zmęczeniem i znużeniem, aniżeli rzadsze, a dłuższe przerwy. Zgodnie z polskimi przepisami prawa na każdą godzinę pracy przy monitorze ekranowym powinna przypadać 5-minutowa przerwa od tej pracy.

Szkolenie i procedury
Organizacja CNW nie jest możliwa bez określenia stosownych procedur regulujących zarówno wewnętrzne zasady pracy, jak również współpracę z podmiotami zewnętrznymi. Właściwe kierownictwo, czytelny podział odpowiedzialności, algorytmy postępowania, procedury awaryjne, dostosowany do potrzeb personelu system szkoleniowy, to tylko niektóre aspekty organizacyjne, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania CNW. Niestety bardzo często szkolenie operatorów ogranicza się wyłącznie do zagadnień technicznej obsługi systemu monitoringu wizyjnego, a i wartość merytoryczna tych szkoleń pozostawia niekiedy wiele do życzenia.

Zakres programu szkoleniowego powinien zostać rozszerzony między innymi o zagadnienia funkcji monitoringu wizyjnego, zasad prowadzenia skutecznego wideonadzoru, budowania świadomości sytuacyjnej, rozpoznawania mowy ciała, sposobach postępowania sprawców przestępstw, czyli modus operandi, komunikacji interpersonalnej, a także prawnych aspektów funkcjonowania systemów monitoringu wizyjnego, ochrony danych osobowych oraz prywatności.

Podsumowanie
Jak wspomniano na wstępie centrum nadzoru wizyjnego stanowi serce każdego systemu monitoringu wizyjnego. Z tego też powodu, oprócz odpowiedniego zabezpieczenia pomieszczeń, niezwykle ważne jest również zapewnienie ciągłości działania. Niestety ten ostatni aspekt bywa często jakby pomijany i co rusz można usłyszeć o przypadkach kiedy awaria sieci telekomunikacyjnej czy przerwa w dostawach energii elektrycznej spowodowała poważne zakłócenia w pracach centrów nadzoru czy podobnych do nich innego rodzaju centrów dyspozycyjnych. Nie można zatem zapominać, że centrum nadzoru wizyjnego, co wynika z ich natury, powinny obsługiwać przede wszystkim poważne incydenty oraz sytuacje kryzysowe. Niemożliwość realizacji podstawowych funkcji w sytuacjach trudnych nakazywałoby zapytać o zasadność funkcjonowania CNW i celowość ponoszonych z tego tytułu kosztów.

Autor: Sergiusz Parszowski, sergiusz.parszowski@instin.pl
Artykuł pierwotnie ukazał się w magazynie Ochrona Mienia i Informacji Nr 5/2017 wrzesień/październik.